علایق مجازانواع مناسبت‌های میان معنای حقیقی لفظ با معانی مجازی را علایق مجاز گویند. ۱ - تعریف علایق مجازمشهور قدمای اصولی، اعتقاد دارند الفاظ در صورتی در معنای غیر موضوع له خود به کار رود که بین معنای موضوع له و معنای مجازی، ارتباط و مناسبتی وجود داشته باشد، که در اصطلاح به آنها علایق مجاز می‌گویند. ۲ - تعداد علایق مجازتعداد این علایق و مناسبت‌ها زیاد است که برخی از آنها عبارت است از: ۱. علاقه مشابهت: مانند این که کلمه «اسد» که به معنای حیوان مفترس است بر مرد شجاع اطلاق شود، به این مناسبت که مرد شجاع، در شجاعت مانند «اسد» است؛ ۲. علاقه حالّ و محلّ: مانند قریه و اهل قریه که دو مفهوم جدا بوده و از این نظر که یکی در میان دیگری مستقر شده است، می‌توان قریه را به طور مجاز بر اهل قریه اطلاق کرد و گفت: «و اسئل القریة»؛ ۳. علاقه جزء و کل: به سبب این علاقه می‌توان لفظ جزء را در تمام کل به کار برد؛ برای مثال، «رقبه» گردن را که جزئی از بدن انسان است، می‌توان به تمام انسان اطلاق کرد و گفت: «أعتق رقبة»؛ ۴. علاقه سببیت و مسببیت؛ ۵. علاقه شرط و مشروط؛ ۶. علاقه ظرف و مظروف. [۱]
اصول الفقه، زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، ج۲، ص۶۷.
[۲]
اصول فقه، رشاد، محمد، ص(۱۵-۱۴).
[۳]
مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، محمدی، ابوالحسن، ص۳۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۷۷، برگرفته از مقاله «علایق مجاز». |